Ruim tien tussenjaarprogramma’s zijn in de afgelopen jaren in Nederland gestart. Waarvan een aantal door mensen die zelf in het onderwijs werkten als decaan of studieloopbaanbegeleider. Voor een mini-serie vroegen wij naar hun ervaringen. In deel 1: Loth van Veen van tussenjaarprogramma Intermijn.
Bekijk het overzicht van tussenjaarprogramma’s in Nederland
Leerlingen en studenten waar zij mee werkte in het voortgezet en hoger onderwijs; die vormden voor Loth van Veen de aanleiding om tussenjaarprogramma Intermijn te starten. Inmiddels al bijna tien jaar geleden. In dit artikel vertelt Loth over het waarom daarvan. En wat zij leerde van jaren werken met jongeren die last hebben van studiekeuzestress.
Wat deed jij in het onderwijs?
‘Ik werkte 7 jaar in het voortgezet onderwijs en 4 jaar in het hbo. Als docent en mentor in de bovenbouw bij Unic zag ik veel leerlingen worstelen met hun studiekeuze. Dat begreep ik heel goed. Het huidige onderwijssysteem is zo gericht op presteren en naar het eindexamen toewerken, dat het gros van de leerlingen niet genoeg tijd en ruimte heeft voor een goed gefundeerde studiekeuze.
Tussenjaar invullen
Vrij veel leerlingen van Unic wilden een tussenjaar. De plannen die ze daarvoor hadden klonken enerzijds mooi, maar ook vaag. Soms kwam ik hen in het tussenjaar tegen achter de kassa in de supermarkt. Dan vertelden ze dat er van plannen voor bijvoorbeeld reizen niet veel terecht was gekomen. Dat snapte ik wel. In je schooltijd ligt bijna alles vast. Dan is het moeilijk om ineens een heel jaar zelf in te richten. Bekijk ook andere mogelijkheden voor invulling van een tussenjaar in binnen- en buitenland.
Tussenjaarprogramma gezocht
Ik heb gezocht naar zoiets als een tussenjaarprogramma, maar kon het niet vinden. Toen ontstond het idee voor Intermijn. Omdat Unic heel innovatief onderwijs heeft en ik daar al gewend was om zelf lesprogramma’s te maken, was het voor mij heel logisch om zoiets te ontwikkelen. Maar ik had het erg naar mijn zin in het onderwijs en niet direct de wens om ondernemer te worden.
Omdat ik een volgende stap wilde zetten in mijn loopbaan ging ik naar het hbo. Daar werkte ik 4 jaar als docent en studieloopbaanbegeleider. Daar zag ik dat ongeveer 1 op de 3 eerstejaars stopt. Bij het voorlezen van de namen van de aanwezigen in de ochtend merkte je wie er niet meer was. Soms al in het begin van het collegejaar. Dan moeten ze nog een hele tijd wachten voor ze aan een nieuwe studie kunnen beginnen. Voor hen is het nog moeilijker om in een tussenjaar de schouders eronder te zetten en een nieuwe keuze te maken. Omdat er dan een gevoel van falen is.
Maatschappelijk probleem
Dit is een groot maatschappelijk probleem. In mijn werk in het onderwijs heb ik gezien hoe de jongeren van het voortgezet onderwijs komen en wat er van ze wordt verwacht in het hoger onderwijs. Daartussen zit een gapend gat. Opnieuw zag ik de noodzaak voor het tussenjaarprogramma. Omdat zoiets er nog niet was, zette ik naast mijn werk in het hbo Intermijn op. Vanuit wie ik ben en wat ik in het onderwijs heb gezien, was ik ervan overtuigd dat het een groepsprogramma moest worden. Omdat het heel logisch is om van en met elkaar te leren. En jongeren dan ook kunnen zien dat zij niet de enige zijn die hiermee worstelen.’
Jullie zijn ongeveer tegelijk gestart met Breekjaar, dat ook locaties heeft in Utrecht en Amsterdam. Wat zijn volgens jou belangrijke verschillen tussen jullie programma’s?
‘Wij werken met kleine kleine groepen; maximaal 12 jongeren per groep. Met ons programma zijn ze korter en intensiever bezig; 4 dagen per week gedurende 3 maanden. Een belangrijk en uniek onderdeel van ons programma zijn de werkbezoeken. Daarbij nemen de deelnemers iedere week een kijkje in de keuken van een andere organisatie. We brengen ze zo midden in de maatschappij. Ook onze koppeling met het onderwijs is volgens mij een verschil met Breekjaar. Vanuit onze kennis van het onderwijs sluiten wij daar zo goed mogelijk op aan. Ons programma heeft een duidelijke opbouw. We focussen op persoonlijke ontwikkeling, leren kiezen en studie- en loopbaanvaardigheden. Het is ook heel praktisch. We hebben bijvoorbeeld een workshop ‘telefoneren kun je leren’. Dat vinden veel deelnemers doodeng, maar het is wel een belangrijke vaardigheid.’
Wat heb jij in alle jaren dat jij met jongeren werkt van en over hen geleerd?
‘Heel veel. Zij zijn een spiegel voor mij, waardoor ik veel over mijzelf en over onze organisatie heb geleerd. Door goed naar hen te kijken en te luisteren, leer ik ook veel over de tijd waarin we leven. Het valt me op dat veel van onze deelnemers in coronatijd hobby’s hebben opgepakt die vroeger populair waren; bijvoorbeeld lezen, wandelen en een moestuintje beginnen. Ik vind dat heel tof; minder schermtijd en weer echte dingen doen!
Wat ik ook zie, is dat jongeren niet zo onbevangen zijn als veel mensen denken. Ze zijn ontzettend gevormd door het huidige onderwijssysteem en voelen grote druk om te presteren. Ik wens ze toe dat ze ruimer durven denken. Het is belangrijk dat Intermijn op een locatie buiten school plaatsvindt en dat ze hier niet hoeven presteren. In het huidige onderwijssysteem is veel lastiger te organiseren hoe ze vrij ze zich hier kunnen voelen en ontwikkelen.