TussenjaarKenniscentrum

Onafhankelijk en deskundig

Niks moeten in je tussenjaar

 

Dit artikel is geschreven door Lidy Heijnis. Bijgevoegde foto’s zijn van haar en de aquarelschildering is door haar gemaakt. Wil je een vraag aan haar stellen, neem dan hier contact met haar op.

 

Begin vorig jaar (2019) had ik besloten om na 6VWO een tussenjaar te nemen. De reden? Ik wilde gewoon even helemaal niks moeten. Op internet ging ik zoeken naar inspiratie voor mogelijkheden en ideeën. Tot mijn verbazing bleek het grootste gedeelte van de artikelen te beweren dat reizen en/of werken de dingen zijn die in je tussenjaar niet mogen ontbreken.

Mijn leeftijdsgenoten leken het hier mee eens te zijn. Een tussenjaar is tijdverspilling geweest als je niet veel hebt gewerkt en/of niet voor langere tijd bent gaan reizen. Iets wat van oorsprong alleen ter inspiratie diende, lijkt nu de norm te zijn geworden. Hoe kan ik als jongere authenticiteit ontwikkelen, in een tijd waarin we constant moeten voldoen aan verwachtingen? Op basis van mijn ervaringen geef ik hierop mijn visie. Ook geef ik een aantal handvatten en hoop hiermee andere jongeren te inspireren bij het vinden van hun eigen weg.

Je persoonlijke doel 

 

De nieuwe norm lijkt dus te zijn dat een tussenjaar alleen van waarde is, wanneer je werkt en/of (verre) reizen maakt. Uit ervaring weet ik dat niet iedereen de ambitie heeft om te reizen, waardoor werk dan vaak als enige denkbare optie overblijft. Als reden hiervoor wordt genoemd dat werken structuur geeft en dat dat nodig is om niet overspoeld te raken door alle vrije tijd. Maar ik kan als jongere toch zelf structuur geven aan mijn tijd in een vrij jaar? Toen ik me ging focussen op mijn eigen interesses en de dingen die ik belangrijk vind, kwam de structuur vanzelf. Ik beweer dan ook niet dat reizen en werken geen goede ideeën zijn voor een vrij jaar, integendeel zelfs. Het is alleen belangrijk dat je weet ‘waarom’ je deze dingen doet.

Om een voorbeeld te geven: misschien ben je wel ontzettend geïnteresseerd in andere culturen en wil je dolgraag deze culturen aan den lijve ondervinden en ontdekken. Als dat je doel is, is het voor de hand liggend dat je eerst wat geld moet verdienen om dit doel te verwezenlijken. Je bijbaantje (dat misschien niet altijd even leuk is) staat dan ten dienste van een hoger doel, namelijk jouw interesse voor andere culturen. In dit geval heb je je persoonlijke doel voor ogen en kun je structuur geven aan je eigen tijd.

Er is dus eigenlijk maar één vraag van belang om aan jezelf te stellen, voordat je aan een tussenjaar begint: wat is jouw persoonlijke doel in dit jaar? Vanuit dit doel kun je handelen en keuzes maken die helemaal aansluiten op wat voor jou belangrijk is. Ook tijdens je tussenjaar kun je je deze vraag geregeld stellen.

Natuurlijk is dit makkelijker gezegd dan gedaan en is het ‘vinden van jezelf’ een proces wat de rest van je leven zal voortduren. Een eerste stap die je kan zetten op weg naar de invulling van jouw vrije jaar, is luisteren naar wat jou aantrekt op DIT moment. Mijn ervaring is dat de rest dan vanzelf volgt.

We leven in een wereld die vol zit met verwachtingen en het vergelijkingsmateriaal is groter dan ooit. Het is zaak om al deze verwachtingen waar een tussenjaar zogenaamd aan moet voldoen (denk aan de zin: ‘Maar dat doet toch iedereen?’) los te laten en te voelen wat jouw persoonlijke doel is. Als je je dat afvraagt, is je tussenjaar, op welke manier je dat dan ook invult, van waarde voor JOU.

 

Hoe weet ik wat ik wil?

Nu denk je misschien bij jezelf: ‘Maar ik heb geen idee wat ik wil, hoe kan ik daar nou achter komen?’ Wanneer je je dit afvraagt, ben je al een stap verder! Je staat namelijk open voor het idee dat je zelf kan en mag bepalen welke richting je uit wil. De ‘hoe’-vraag komt nu naar boven. Een goede manier om een beter beeld te krijgen van jouw persoonlijke wensen en doelen is om je de volgende vraag te stellen: als niks moet en alles mag, wat zou je dan willen?

Neem een kladblok bij de hand en schrijf alles op wat er in je opkomt. Dit kunnen kleine dingen zijn, maar ook grotere doelen. Alles is van belang. Laat daarbij de standaarddefinitie van een tussenjaar los en alle verwachtingen die daarbij komen kijken. Niks moet, alles mag. Iets kleins zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat je vaker de sport gaat beoefenen die je altijd al leuk vind. Misschien wil je wel elke week een schildering maken, als daar je interesse ligt.

Een groter doel zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat je je wilt verdiepen in een onderwerp dat jou werkelijk interesseert, iets waar jij intrinsieke motivatie voor voelt. Je zal waarschijnlijk verbaasd staan over hoe gemakkelijk dingen je afgaan, wanneer je er intrinsieke motivatie voor voelt.

Uitrusten en ervaringen opdoen

 

Op de middelbare school moeten de meesten van ons extrinsiek gemotiveerd worden, omdat de onderwerpen simpelweg erg beperkt zijn als je je bedenkt wat er allemaal nog meer te leren valt van en over de wereld. Er bestaat dus een kleine kans dat je je echt intrinsiek gemotiveerd voelt voor een van de pakweg twaalf vakken.
Om erachter te komen wat je echt wilt, is het belangrijk dat je jezelf eerst de ruimte geeft om werkelijk uit te rusten, je hebt immers jaren achter de rug waarin je van alles kreeg opgelegd. Tel daar de stress van de examens ook nog eens bij op… Ervaring heeft mij geleerd dat rust en ruimte essentieel zijn om te kunnen ontdekken wat je werkelijk wilt.

Wanneer je het gevoel hebt dat je tot rust bent gekomen en al wat duidelijker voor ogen hebt waar jouw interesses liggen en wat jij op dit moment graag zou willen doen, kun je een stap verder gaan. Je wilt ervaringen op doen. Ervaring is de beste leerschool die er is. Nu vraag je je misschien af: ‘Hoe weet ik nu zeker of deze ervaring echt is wat ik wil?’

Hier kan je intuïtie je bij helpen, je innerlijke stem. Dit jaar wil je uit je comfortzone stappen. Ervaringen die je opdoet buiten je comfortzone geven je nieuwe impulsen en daarmee inspiratie en richting. Uit je comfortzone stappen brengt meestal spanning met zich mee. Het is belangrijk voor jezelf om te achterhalen wat voor spanning dit is. Ik maak hierbij onderscheid tussen spanning in combinatie met zin hebben in, en spanning in combinatie met afkeer. Wanneer je een nieuwe situatie opzoekt (je tussenjaar zit er vol mee), komt daar altijd een bepaalde mate van spanning bij kijken.

Wat voel/hoor je in zo’n situatie als je luistert naar je innerlijke stem? Voel je een bepaalde mate van enthousiasme en motivatie voor hetgeen wat jij gaat ondernemen? Of voel je meer een bepaalde mate van tegenzin? In dat geval gaat het misschien om een doel of plan waarvan anderen zeggen dat het leuk en uitdagend is. Een onderscheid hierin kunnen maken, heeft mij erg geholpen bij het leren luisteren naar mijn intuïtie.

Waardevolle informatie

 

Ik heb dit jaar veel dingen uitgeprobeerd. Sommige ervaringen bleken niet te werken voor mij, bleken anders te zijn dan ik van tevoren had bedacht. Andere ervaringen bleken wel overeen te komen met mijn interesses. Ik heb ontdekt dat fouten niet bestaan, alleen lessen. Als een ervaring niet bij jou blijkt te passen, dan is dat waardevolle informatie voor de rest van je leven. Het meest waardevolle inzicht dat ik dit jaar heb opgedaan, is dat het niet mijn omgeving is die mijn gemoedstoestand beïnvloed, maar dat ik dat zelf doe. Je omgeving bepaalt hoe je leven er op dit moment uit ziet, maar het bepaalt niet jouw reactie daarop.

Na mijn examens had ik verwacht dat ik voor minimaal een maand lang een euforisch gevoel zou hebben, ik had immers zes jaar lang naar dit moment toegewerkt. Ik had een gigantische spanningsboog voor mezelf gecreëerd (van wel zes jaar!) en mezelf daarmee voorgehouden dat mijn leven daarna drastisch beter zou zijn. Mijn grootste teleurstelling was dus ook dat ik me bijna niet anders voelde. Ik voelde me niet intens blijer, vrijer, gelukkiger, etc. Langzaamaan kwam het besef dat ik zelf diegene was die (voor een groot deel) mijn gemoedstoestand bepaalde. Het behalen van mijn examen had dat immers niet gedaan, iets waar ik zes jaar lang van overtuigd was.

Belemmerende overtuigingen

 

Met dit voorbeeld wil ik laten zien hoe sterk belemmerende overtuigingen (negatieve en beperkende gedachten) op je in kunnen werken en dat deze overtuigingen je persoonlijke waarden in de weg kunnen zitten. In mijn geval had ik dus de overtuiging dat ik pas ‘gelukkig’ kon zijn, nadat ik mijn diploma had behaald. Deze overtuiging weerhield mij ervan te leven naar mijn belangrijkste waarde, namelijk leven in het hier en nu.

Ik ben in mijn tussenjaar veel belemmerende overtuigingen over mezelf tegengekomen. Deze overtuigingen waren er altijd al, maar kwamen nu aan het licht. En dat werd tijd. Je eigen weg volgen is eng en voelt waarschijnlijk onwennig, omdat alles open ligt. Onzekerheid, twijfel, frustratie en lusteloosheid zijn gevoelens die je misschien zal tegenkomen dit jaar, maar naar mijn mening komen negatieve gevoelens vaak voort uit negatieve overtuigingen over jezelf.

Wanneer ik me bijvoorbeeld lusteloos voelde, kwamen er allerlei negatieve gedachten in mij opborrelen die allemaal gebaseerd waren op zelfkritiek en zelfafwijzing. Deze negatieve gedachten over mezelf bleken niet alleen aanwezig te zijn tijdens mijn lusteloze momenten, ze bleken er altijd te zijn! De zelfcriticus in mij stond altijd aan. Wanneer je negatieve gevoelens ervaart, kun je jezelf afvragen waar die gevoelens vandaan komen. Deze gevoelens geven jou de mogelijkheid te achterhalen welke belemmerende overtuigingen jij over jezelf hebt gecreëerd en dit is waardevolle informatie om mee te nemen in je keuzes in het tussenjaar.

Luisteren naar jezelf en bepalen wat jij belangrijk vindt (je waarden) is met het oog op de toekomst iets waar je veel aan zal hebben. Je tussenjaar fungeert als een soort oefenruimte voor het ontdekken van jouw waarden. Alle ervaringen en de daaruit vloeiende lessen brengen je dichter bij wie jij bent en wie je wilt zijn.

Ontwikkelen van authenticiteit

 

 Authenticiteit ontwikkelen is een lastig pad om te kiezen wanneer je jong bent. Het veilige pad is namelijk de weg die iedereen bewandelt. Maar ik ben ervan overtuigd dat wanneer je als jongere je eigen richting weet te volgen, en daarbij verwachtingen loslaat, dit de basis vormt voor een leven waarin je je eigen waarden na kan streven. Als je jezelf toestaat niks te ‘moeten’, is je tussenjaar een fantastische kans om authenticiteit te ontwikkelen. Daar heb je de rest van je leven plezier van.