Via de website van het TussenjaarKenniscentrum kunnen jongeren en ouders vragen stellen aan onderwijsprofessionals over kansen en risico’s van een tussenjaar. Studente Esmée Antoni deed dit voor haar opleiding Creative Business aan de HvA.
In dit artikel staan haar vragen met antwoorden van Hans Roorda (decaan havo/vwo van GSG Guido, trainer van de Loopbaangroep en bestuurslid van het TussenjaarKenniscentrum) en Jos Karssies, studentendecaan van Rijksuniversiteit Groningen.
Bekijk hier het ‘Stappenplan naar een waardevol tussenjaar!’
Denkt u dat een tussenjaar van belang kan zijn m.b.t. persoonlijke ontwikkeling bij studenten?
Hans: ‘Dat denk ik zeker! Door nieuwe ervaringen op te doen, buiten wat je wel gewend bent, ontdek je nieuwe kanten van jezelf, ga je meer nadenken over jezelf, kortom: ontwikkel je jezelf.’
Jos: ‘Absoluut. Ik ga zelfs zover dat ik inschat dat het voor de meeste studenten beter zou zijn om eerst een tussenjaar te nemen, voordat ze beginnen met een studie aan de universiteit. Net na je middelbare schooldiploma is je persoonlijkheid volop in ontwikkeling en kan het mijns inziens juist heel leerzaam zijn om even iets heel anders te doen dan in de studieboeken en in de collegebanken zitten.
Juist door te gaan werken, naar het buitenland te gaan, je in te zetten voor een project of maatschappelijk relevant onderwerp zou je wel eens meer aan je persoonlijke ontwikkeling kunnen doen dan door het studentenleven in te stappen. Zo’n stap naar het studentenleven wordt vaak veel meer op de automatische piloot genomen en ook de keuze voor een opleiding is vaak meer gebaseerd op je middelbare school vakken, dan op inzicht in jezelf. Juist door geconfronteerd te worden met een werksfeer of andere culturen, leer jij wat je raakt, wat jij belangrijke waarden vindt, bij wie jij je thuis voelt en hoe jij in het leven wil staan.
Het is zelfs zo dat een paar grote Amerikaanse universiteiten hun aankomende studenten stimuleren om eerst een tussenjaar te nemen. Hierover staat meer informatie op de website van het Tussenjaarkenniscentrum.’
Ziet u hiernaast ook nog meer voordelen van het hebben van een tussenjaar?
Jos: ‘Zeker. Door te gaan werken kun je een financiële buffer opbouwen, zodat je niet zoveel hoeft te lenen bij DUO. En je neemt meer tijd om echt gemotiveerd te worden voor inhoud van de opleiding ipv het studentenleven. Ik heb meerdere studenten gesproken die na hun studiejaar echt zin hadden om met hun opleiding te beginnen. En er ook veel plezier in hadden om juist binding met de opleiding en hun medestudenten op te bouwen. Juist die binding blijkt uit onderzoek cruciaal te zijn voor studiesucces.’
Hans: ‘Iemand, die zichzelf beter kent – door de extra persoonlijke ontwikkeling in het tussenjaar – zal ook beter weten wat bij je past qua werken en vervolgopleiding, maakt dus een weloverwogener studiekeuze (mijn decaanhart gaat hier sneller van kloppen 🙂
Wat zouden eventuele nadelen van een tussenjaar kunnen zijn?
Hans: ‘Dat iemand zich bij gebrek aan doelen en vooraf bedacht programma gaat vervelen. Dat iemand onvoldoende tijd neemt voor reflectie en/of onvoldoende de waarde inziet van reflectie (waar vragen van een ander erg kunnen helpen). Reflectie kan de persoonlijke ontwikkeling door tussenjaarervaringen sterk vergroten!’
Jos: ‘Een nadeel zou kunnen zijn dat je een beetje verslaafd raakt aan een andere levensstijl. Voor de werkers aan “meer geld om uit te geven” en voor de wereldreizigers aan “een soort onrust om weer de vrijheid van het reizen te ervaren”. Wanneer je in het ritme van examens doen zit en dat ging je goed af, dan kan ik me voorstellen dat je dat ritme graag vast wil houden.
Ook al denk ik ook dat het meer de ouders zijn die bang zijn dat je na een tussenjaar niet meer in het juiste studieritme komt, dan dat ik dat ook daadwerkelijk zie bij studenten die een tussenjaar gehad hebben. Zoals ik al schreef zie ik bij die studenten juist een gretigheid om zich in hun studie en medestudenten te verdiepen.’
Denkt u dat er veel prestatiedruk is op jongeren/studenten vanuit de samenleving/ouders? Zo ja, hoe denkt u dat dit komt?
Jos: ‘Ja er is veel prestatiedruk, maar volgens mij wordt daar door de media en door de studenten(bonden) ook teveel nadruk op gelegd. Studeren brengt stress met zich mee. Dat is niets nieuws. Ook in het verleden waren er regels dat je moest vertrekken als je net voldoende punten haalde en ook in het verleden moest je voldoendes halen om vakken te halen. Persoonlijk denk ik dat de vele nadruk op de prestatiedruk eerder verstikkend werkt dan helpend.
Een ander fenomeen is de druk die jongeren ervaren via sociale media en het zich afmeten aan elkaar. Het niet halen van vakken is net zo normaal als het wel halen van vakken. Beide zijn onderdeel van studeren. En van beide leer je heel veel. Ook van fouten maken, “verkeerde” keuzes maken en teleurstellingen. Dat is niet leuk en wens ik ook niemand toe, maar het geeft ook zelfinzicht, vooral wanneer je het als fact of live accepteert en niet in zak en as raakt. Maar doorzet en onderzoekt waardoor het in eerste instantie niet lukte. Voor dat soort situaties bestaat er trouwens ook heel veel hulp, trainingen en begeleidingsmogelijkheden. Niet om het onderste uit de kan te halen, maar gewoon om met teleurstellingen om te leren gaan.’
Hans: ‘Dat denk ik zeker. Doordat er een neoliberale wind door ons land waait, alsof je leven en geluk maakbaar is, als je er maar voor werkt. En door het systeem van studieleningen. Door ideaalbeelden op sociale media, die via algoritmes je waargenomen werkelijkheid sterk beïnvloeden.’
Is er nog iets anders/andere informatie eventueel van belang namens u voor een verhaal over het hebben een tussenjaar of iets wat u nog kwijt zou willen hierover?
Hans: ‘Het valt mij op, dat ouders over het algemeen gesproken een verouderd beeld hebben bij tussenjaar (net als ikzelf vroeger had): iets voor wie geen keuze weet te maken, of voor iemand die ‘niet gemotiveerd is’ of zelfs lui. Ik ben er erg voor, dat we ouders en hun kinderen helpen bij ontspannen verkennen van de mogelijkheid en voor- en nadelen van een tussenjaar.’
Jos: ‘Een van de mooie adviezen van Danielle Vogels (de oprichtster van het TussenjaarKenniscentrum) is dat studenten in het Tussenjaar zelf plannen moeten uitwerken en hun financiën moeten regelen. Wanneer ouders zich zorgen maken over de nuttige besteding van een tussenjaar, kunnen ze altijd aan de financiële knoppen draaien. Denk aan kost en inwoning, “zakgeld”, levensonderhoud, reis- en verblijfskosten. Het wil niet zeggen dat ouders niets meer bij moeten dragen, maar wel dat daar duidelijke afspraken over gemaakt worden, waarbij vooral verantwoordelijkheid, vertrouwen en wederzijds respect voor elkaars zorgen en wensen uitgesproken worden.’